بسم الله الرحمن الرحیم

 عذرخواهی های ذلت آور

تمام مردم به علت میل طبیعی و حبّ ذات، دوست دارند که در همه ی احوالات و مراحل زندگی، از نعمت عزت و بزرگواری در نزد دیگران برخوردار باشند و همیشه سعی می کنند که خواری و ذلت را از خویش دور کنند  .

مسأله عزت و احترام به خویشتن، در تعالیم اسلامی به شدت مورد توجه قرار دارد و مسلمانان وظیفه دارند که در حفظ احترام خود کوشا باشند، بزرگواری و شرافت خویش را از آسیب در امان نگه دارند و از گفتار و رفتاری که موجب ذلت و خواری آنان می شود، دوری نمایند  .

بسیاری از ما انسان ها درک درستی از مقام والای خود نداریم و نمیدانیم معنای واقعی عزت نفس چیست، با رفتارهای نسنجیده و نا صحیح به دیگران اجازه میدهیم شخصیت ما را آماج تیر های توهین و تحقیر کنند   . وقت و بی وقت داریم با دیگران شوخی میکنیم و به اصطلاح خوشمزگی میکنیم که دیگران را بخندانیم اما نمیدانیم به چه قیمتی؟! در واقع ما داریم خود را نادیده میگیریم  و تازه زمانی به خود می آییم که دیگر کسی برای وجود ما ارزش قائل نیست شخصیت ما را نادیده میگیرند و در  اذهان دیگران تبدیل به دلقکی میشویم که  فقط وظیفه  داریم دیگران را بخندانیم و اینجاست که نقطه سقوط است تا مرز نابودی شخصیت ها و آرمان ها و ارزش ها و چقدر تأسف آور است که یک انسان با دست خود ،خود را از درجه اعتبار و ارزش ساقط کند  .

امیرالمؤمنین علی علیه السلام در حکمت ها، نامه ها و خطبه های نهج البلاغه بسیار به این امر مهم پرداخته اند و ما قصد داریم در اینجا مسأله ی عزت و ذلت را در نهج البلاغه مورد بررسی قرار دهیم  .

از جمله، حضرت در جایی فرموده اند  : «الاستغناءُ عن العُذر اعزُّ من الصدقِ به  » ¹

«خویشتن را از عذرخواهی بی نیاز داری بهتر است از اینکه با صدق و راستی به ذلت عذرخواهی تن در دهی  »

ببینید چه نکته وزینی و دقیقی را حضرت یادآوری میکند واقعا زیباست ما فکر می کنیم معذرت خواهی خیلی خوب است به هر کاری دست می زنیم و سریع با تملق و چاپلوسی وقت و بی وقت در حال دولا راست شدن و تعظیم در برابر این و آن هستیم و این اصلا مطابق با عزت نفس و احترام به خویشتن نیست کما اینکه بزودی این عذرخواهی ها  در نظر دیگران رنگ میبازد و ما به عنوان یک شخص ضعیف و حقیر که برای خود و دیگران هیچ ارزشی قائل نیست شناخته خواهیم شد  .

بنابراین بهتر است همواره تلاش انسان بر آن باشد که از انجام کاریکه موجب عذرخواهی او شود اجتناب کند نه اینکه دائماً کارها و سخنانش از روی بی مبالاتی باشد و او را وادار به عذرخواهی از دیگران کند .

همچنین حضرت علی علیه السلام در ضمن نامه ای که به حارث همدانی نوشتند، یادآور شدند که: «عملی انجام بده که عزت و آبرویت هدف تیرهای ملامت این و آن قرار نگیرد.» ²

تعریف عزت

در کتاب مفردات راغب، عزت را اینگونه تعریف کرده اند: عزت یک حالت روحی و روانی است که نمی گذارد انسان مشهور و مغلوب دیگری شود و در مقابل کسی یا چیزی دچار شکست و خواری گردد. العزة حالة مانقه للانسان مِن اَن یغلب.

بسیاری از مردم با اینکه عزت نفس دارند و در فراز و فرودهای زندگی کمتر به سمت ذلت می روند، اما نقاط ضعفی هم دارند که از طریق آنها می توان در وجودشان نفوذ نمود و قدرت مقاومتشان را درهم شکست. بعضی بسیار مال دوست هستند، بعضی از تملّق لذت می برند. ولی اولیای حقیقی الهی، که عزت نفس آنان حقیقی و محکم است، نقاط ضعف روحی خود را اصلاح کرده اند تا از آن طریق، کسی نتواند عزتشان را تحت تأثیر قرار دهد.

منبع :کتاب جوانان و گناه کبیره ،محمد تقی صرفی